Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία

                      Πτολεμαίον Γυμνάσιον για τα Πτολεμαία της Ερεσού

                                                                                              Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

          Στο θαυμάσιο "Λεσβιακό Ημερολόγιο" του 2018, του Παναγιώτη Σκορδά, των εκδόσεων "Μύθος", διέκρινα το εξαιρετικό κείμενο του Ερέσιου Σπύρου Πιπερά, που αναφέρεται στο "Πτολεμαίον" και στα "Πτολεμαία" της Ερεσού.

          Το Πτολεμαίον ήταν ένα κτίριο για τα Πτολεμαία, τους ετήσιους γυμνικούς αθλητικούς αγώνες προς τιμήν των Πτολεμαίων Μακεδόνων βασιλέων της Αιγύπτου της δυναστείας των Λαγιδών, αρχηγός της οποίας ήταν ο γιος του Λάγου, ο Πτολεμαίος Α΄, που πέρασε μια περίοδο της εκπαίδευσής του στη βασιλική αυλή της Μακεδονίας, όπου συνδέθηκε με τον Μέγα Αλέξανδρο τον οποίο και ακολούθησε στις εκστρατείες του ως στρατηγός, αναλαμβάνοντας μετά το θάνατο του Αλέξανδρου το 323 π.Χ. την ηγεμονία της Αιγύπτου, που διατήρησαν οι Έλληνες μέχρι το 30 π.Χ. όταν την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι.

          Όπως καταγράφει η επιγραφή της Ερεσού IG XII Suppl. 122, των ετών 209-204 π.Χ.: Στην Ερεσό είχε κτισθεί ένα Πτολεμαίο Γυμνάσιο για την τέλεση των Πτολεμαίων της και μετά από απόφαση της Βουλής και των αρχόντων της Ερεσού, οι νέοι στεφάνωσαν με χρυσό στεφάνι τον Γυμνασίαρχο Αγλάνωρα Περιάνδρου και φιλοτέχνησαν χάλκινη εικόνα του.

          Σύμφωνα με τον Σπύρο Πιπερά: «Η επιγραφή αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική διότι ταυτόχρονα αναφέρει το κτίριο, και τις γιορτές προς τιμήν του Πτολεμαίου και της οικογένειάς του ενώ η αναφορά του Βακχίου Ερμοδίκου που συναντάμε σε δύο ακόμα επιγραφές της Ερεσού δείχνει την ακαταμάχητη προέλευσή της. Είναι επίσης ένα ύψιστο δείγμα κοινωνικής ευθύνης και Πολιτισμού για τη στοργή γενικά απέναντι στους νέους και ειδικότερα στους ξένους, που δείχνει η οργανωμένη πολιτεία της Ερεσού ώστε να τους συνοδεύσει μέχρι τα όρια της Ερεσίας ο ίδιος ο Γυμνασίαρχος!»

          Το 1988, η αρχαιολόγος Μελίνα Φιλήμονος στην εργασία "Ένα νέο Γυμνάσιο στη Ρόδο και η μαρτυρία του Διόδωρου, ΧΧ, 100, 3-4", έγραψε ότι: «Από το ημερολόγιο του Γυμνασίου της Κω γνωρίζουμε ότι εκεί γίνονταν γιορτές προς τιμήν του οίκου των Ατταλιδών και πομπή για τον Πτολεμαίο Στ΄. Στη Σάμο η λατρεία των Πτολεμαίων συνδεόταν οπωσδήποτε με το χώρο του Γυμνασίου. Τα ίδια τα κτίρια έφεραν πολλές φορές το όνομα του μονάρχη. Ειδικά για τον οίκο των Λαγιδών, εκτός από το Πτολεμαίο Γυμνάσιο της Αθήνας, Γυμνάσια με την ίδια επωνυμία υπήρχαν στην Ερεσό της Λέσβου, όπου αναφέρονται και γιορτές Πτολεμαία, που προφανώς θα ήταν οργανωμένες στον ίδιο χώρο, και στην Ιασό της Καρίας. Το ρωμαϊκό Καισάρειο της Κυρήνης ήταν στην αρχική μορφή του το ελληνιστικό Γυμνάσιο της πόλης. Το κτίριο αυτό ονομαζόταν Πτολεμαίο».

          Στην φωτογραφία εικονίζεται αναπαράσταση του Γυμνασίου της Μικρασιατικής Μιλήτου.

          Η Ερεσός, στην οποία δεν έγιναν συστηματικές ανασκαφές για να ανακαλυφθούν μεταξύ άλλων τα ερείπια από το Πτολεμαίο Γυμνάσιο για τα Πτολεμαία της ή του Θεάτρου των μουσικών και θεατρικών αγώνων για τα Διονύσιά της προς τιμήν του θεού Διόνυσου ή το Στάδιο των αθλητικών αγώνων για τα Ηράκλειά της προς τιμήν του ήρωα Ηρακλή, περιμένει το ανάλογο ενδιαφέρον του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου Παύλου Τριανταφυλλίδη.

          Η Ερεσός δεν γέννησε τυχαία την Ποιήτρια Σαπφώ και τους φιλοσόφους Θεόφραστο και Φαινία· η λαμπρή πορεία τους προέκυψε από το μεγαλείο της το οποίο αιτιολογείται από το ότι, η παραλιακή αρχαία πόλη κτισμένη στο λόφο "Μαστός" του Γιαλού με τον εύφορο κάμπο και το λιμάνι στην περίοπτη γεωγραφική θέση της στο Αιγαίο, υπήρξε μετά την άλωση της Τροίας το κυρίαρχο μπαλκόνι του Ελλησπόντου, μπροστά στο στόμιό του, ο πρώτος σημαντικός σταθμός ανεφοδιασμού των ιστιοφόρων πλοίων που ταξίδευαν από τις άκρες της Μεσογείου στον Εύξεινο Πόντο· όπως υπήρξε και επί τουρκοκρατίας με το τότε φυσικό γειτονικό ασφαλές λιμάνι της αρχαίας Ερεσίας στο σκόπιμα αμιγές μουσουλμανικό χωριό του Σιγρίου για την ανθράκευση των ατμόπλοιων για το οποίο η καθυστερημένη επί ένα αιώνα και δρομολογημένη σήμερα κατασκευή του ευελπιστούμε να προχωρήσει απρόσκοπτα καταδεικνύοντας την ελληνική στρατηγική και αναπτυξιακή αξία της Λέσβου στο Αιγαίο.

                                                                                                          Αριστείδης Κυριαζής

                                                                                                          aristeidis2007@gmail.com